IDEA
Piękno, użyteczność i trwałość to uznawane od czasów Witruwiusza cechy dobrej architektury. Ale czy trwałość to przede wszystkim aspekty konstrukcyjno-materiałowe? Intensywny rozwój społeczno-gospodarczy, zwiększenie migracji, rozlewanie się miast i inne zjawiska, wpływają w znacznym stopniu na przemysł budowlany. Zmiany społeczne odpowiedzialne za kształtowanie popytu na daną funkcje podważają przystawalność struktur architektonicznych do dalszego użytkowania. Na etapie projektowania trudno ocenić jakie będą losy budynku za kilkadziesiąt lat. Szybko podejmowane są decyzje o wyburzeniu i postawieniu nowego obiektu. Jednak w rezultacie prowadzi to do wzmożenia produkcji odpadów i wpływu na środowisko. Należy pamiętać o tym, że obiekty budowlane są dynamiczne. Każdy funkcjonuje według swojego, dłuższego lub krótszego, cyklu życia. Wszystkie budynki są przewidywaniami. Wszystkie przewidywania są błędne. (1)
FUN PALACE
Już w latach 60 tych XX wieku, architekt Cedric Price, stworzył ideę Fun Palace. Jest to idea architektury socjalnie interaktywnej, improwizowanej, zdolnej do nieustannego montażu i demontażu. Fun Palace nie miał być budynkiem w konwencjonalnym rozumieniu tego słowa, ale raczej maszyną. Jej struktura, w formie rusztowania łączącego sztukę z technologiami, miałaby adaptować się do zmiennych uwarunkowań kulturalno-społecznych danego czasu i przestrzeni. Nie było by to ani zdefiniowane muzeum, ani szkoła, teatr czy wesołe miasteczko. Wszystkie te funkcje mogłyby odbywać się osobno lub jednocześnie.
Zmienna struktura
Podstawowym zadaniem tej zmiennej struktury miało być zaspokajanie indywidualnych potrzeb i pragnień. Każdy pojedynczy użytkownik mógłby korzystać z przestrzeni i materiałów, do zagospodarowania wedle uznania. Jedynym stałym elementem budynku miały być stalowe strukturalne kratownicowe belki i słupy. Elementy funkcjonalne – wiszące teatry, przestrzenie aktywności, ekrany kinowe i głośniki – składające się z modularnych jednostek, mogły być szybko zdemontowane, przesunięte w inne miejscu w razie potrzeby. Natomiast kolumny i wieże obsługujące, oprócz funkcji strukturalnej, zawierały także schody pożarowe, windy, połączenia hydrauliczne i elektryczne itp. (2)
Ilustracja Fun Palace (źródło)
Fun palace
W dokumentacji projektu Fun Palace można znaleźć studia Price’a. Od analiz relacji pomiędzy aktywnością a wystarczającą przestrzenią potrzebną do jej realizacji, po analizę sposobu podejmowania decyzji uzależnioną od wpływu czynników zewnętrznych. Price uważał, że konwencjonalne metody projektowania, więziły architektów w pułapce stwierdzenia get it right the first time – zrób to dobrze za pierwszym razem. Może to uniemożliwiać swobodny rozwój budynku w ciągu cyklu życia. Sam deklarował, że jego własna kreatywność jest generowana i podtrzymywana przez zachwyt nad nieznanym.
Ilustracja Fun Palace (źródło)
CYBERNETYKA
Projekt Fun Palace powstał w czasie, gdy dwudziestowieczna nauka zwróciła się w stronę informacji i teorii układów nieoznaczonych o nieskończonej liczbie rozwiązań. Inspiracją stają się zatem m.in. systemy cybernetyczne. Pozwalają one na ciągłą adaptację w odpowiedzi na zmieniające się warunki. Można dzięki nim przewidywać przyszłe schematy zachowań na podstawie informacji zwrotnej poprzednich procesów. Dzięki temu jest możliwe zachowanie samoregulacji i samo-korektywności bez zdefiniowanego efektu końcowego. Cybernetyka reguluje zatem krótkoterminowe zmiany codzienne w Fun Palace. Natomiast w odróżnieniu od cybernetyki, teoria gier umożliwia przewidywanie i planowanie długoterminowych strategii performatywnych. Bada bowiem optymalne zachowania w przypadku konfliktu interesów. Obydwie teorie mają funkcjonować równolegle, tworząc wirtualną architekturę Fun Palace. Bez konkretnego programu, ale z możliwością przeprogramowania i lokowania nieskończonej różnorodności funkcji. Dla Price’a architektura jest polem dla ludzkich aktywności, a nie fizyczną strukturą.
Po kilku latach, nad projektem pracował już sztab specjalistów z dziedziny konstrukcji, cybernetyki i programowania. Budynek miał uczyć się, wykorzystując algorytmy ekstrapolacji. Jednak nie stałby się inteligentny, jedynie reaktywny. Danymi, zmieniającymi architektoniczne struktury, byliby użytkownicy i ich preferencje. Informacje zwrotne pozwalające na doskonalenie systemu, uzyskiwano by porównując ludzi przed wejściem do Fun Palace i po wyjściu – niezmodyfikowanych i zmodyfikowanych. (3)
CENTRUM POMPIDOU
Zdjęcie Centrum Pompidou (źródło)
Projekt Richarda Rogersa i Renzo Piano z 1977 roku, Centrum Pompidou w Paryżu, w duchu hi-tech ilustruje wiele zasad projektowania do adaptacji. Silną inspiracją projektu była teoretyczna praca Fun Palace na temat idealnej przestrzeni widowiskowo-wystawienniczej. Jednak, mimo stworzenia wielu szkiców i modeli roboczych, projekt Price’a nigdy nie powstał. Centrum Pompidou jest natomiast zrealizowaną odpowiedzią na rozważania wokół tematu Fun Palace. Całkowita powierzchnia budynku to 100 000 m². Konstrukcja budynku została ulokowana na zewnątrz, przypominając nieco rusztowania budowlan. Dzięki temu wnętrze pozostaje wolne i podatne na zmiany. Instalacje również zlokalizowano na elewacji. Pomalowane na różne kolory w zależności od funkcji, instalacje są silnie wyeksponowane. Przestrzenie wewnętrzne umożliwiają wystawianie sztuki, również wielkoformatowej.
Zdjęcie z wnętrza Centrum Pompidou (źródło)
WYLEY THEATRE
Zdjęcie Wyley Theatre (źródło)
Wyley Theatre swoje korzenie czerpie z historii budynku teatru w Dzielnicy Sztuki w Dallas. Zniszczona metalowa szopa, która zapewniała trupie teatralnej dowolność rekonfiguracji wnętrza w każdy możliwy sposób, została nazywana najbardziej elastycznym teatrem w Ameryce. Stąd projekt nowego teatru ma kontynuować ideę uniwersalności. Co ważne, bez angażowania kolejnych finansowych kosztów zmian przestrzennych sceny i widowni.
Transformacje przestrzeni teatru
Przestrzenna organizacja teatru dzieli budynek wertykalnie na front-of-house i back-of-house. Czyli przestrzeń otwartą, strefę publiczną, reprezentacyjną i na tę zapleczową. Są one rozmieszczone wertykalnie, pod sobą, na całej wysokości budynku, w przeciwieństwie do tradycyjnego układu funkcjonalnego teatru, gdzie przestrzenie rozmieszczone są sąsiadująco na jednej kondygnacji. Parter jest wydzielony akustyczną szklaną fasadą z możliwością otworzenia na plac otaczający budynek. Tym samym istnieje możliwość powiększenia przestrzeni parteru.
Schematy Wyley Theatre (źródło)
Widownia składa się z 575 miejsc, możliwość ich ustawień jest różnorodna i cechuje je uniwersalność. Przestrzeń można transformować według kilku zaprogramowanych wcześniej konfiguracji: proscenium, scena wysunięta, arena, otwarta powierzchnia itp. Co więcej, przestrzeń może zostać zmieniona w kilka godzin przez kilkuosobową ekipę. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu sprawdzonych technologii z innych dziedzin. Przykładem jest mechanika taka jak w ruchomych tablicach wyników w sportowych arenach. Natomiast płaszczyzna podłogi może zmieniać swoją wysokość, nachylenie i obracać się dzięki operowym technologiom scenicznym.
Schematy transformacji przestrzeni Wyley Theatre (źródło)
BIBLIOGRAFIA:
1 – Stewart Brand, How buildings learn, Penguin Books USA, 1994
2, 3 – http://cast.b-ap.net/arc619f11/wp-content/uploads/sites/8/2011/09/mathews-FunPalace.pdf
Zobacz poprzedni wpis na naszym blogu:
Nawłoć a sprawa polska